English
Bu yazı I-Delta yazı serisinin 2. bölümüdür. Tüm yazı serisi için; 1.bölüm, 2. bölüm , 3.bölüm, 4.bölüm, 5.bölüm, 6. bölüm, 7. bölüm, 8. bölüm.
Click here for the English version.
Farklı zincirler arasındaki birlikte çalışabilirlik genellikle üç şekilde gerçekleştirilebilir. Bunlar noter şemaları, röle şemaları ve karma kilitleme şemalarıdır:
Noter Şemaları: Bir noter şeması, Ledger A'daki bir işlemi doğrulayan ve bunu Ledger B'ye kanıtlayan bir yapıdır. Bu işlemleri gerçekleştiren grup, güvenilir bir noter olarak hareket eder. Bu noter yapısı, birden fazla düğümden oluşur ve kendi başına bir konsensus çalıştırır.
Röle (Yan Zincir) Şemaları: Herhangi bir defterdeki akıllı sözleşme, diğer defterlerdeki gelen durumu veya olayı okuyabilir, doğrulayabilir veya buna göre hareket edebilir. Sözleşme, bilgileri okuyabilir çünkü diğer defterin bir kısmı akıllı sözleşmenin bulunduğu defterde saklanır. Bu, 3. parti arayüzlerine gerek olmadığını; defterlerin doğrudan kendi aralarında konuşabileceğini ima eder. İki tür röle vardır; tek yönlü ve çift yönlü.
Tek yönlü röleler: Defter A, Defter B'deki verileri okuyabilir; ancak B, A'nın verilerini okuyamaz. Örneğin, BTC-Relay, Ethereum'da bir akıllı sözleşmedir ve Bitcoin'deki verileri okuyabilir; ancak Bitcoin, Ethereum'daki verileri okuyamaz.
Çift yönlü röleler: Defter A ve B, karşılıklı olarak verileri okuyabilir. Örneğin, Alice'nin BTC ile pazardan bir şey almak istediğini ve satıcının sadece ETH kullandığını varsayalım, Ethereum ve Bitcoin ağları arasında iki yönlü bir röle varsa, Alice ödemeyi yapar ve Bitcoin cinsinden para iadesi alırken satıcı ETH alır ve ETH cinsinden para iadesi verir.
Karma Kilitleme: Röle şemalarında, diğer defterin verilerinin bir kısmının saklanması gerekir. Ancak, karma kilitlemede, yalnızca karma paylaşımı yeterlidir. Diyelim ki Alice, Bob'a ETH göndermek ve Bob'dan BTC almak istiyor. Alice, yalnızca Alice tarafından bilinen gizli bir girişle kilitlenmiş bir karma ile kilitlenen bir akıllı sözleşme aracılığıyla ETH'sini gönderir. Bob, akıllı sözleşmede gördüğü karma kullanarak BTC işlemini kilitleyerek. Alice bunu gördüğünde, karma kilidinin gizli girişiyle kilidi açar. Bob bunu gördüğünde, kendisine gönderilen ETH'nin kilidini açar. Bitcoin ve Ethereum'un süresi dolma/zaman kilidi yetenekleri, sonsuz kilitlerden kaçınmak için kullanılabilir.
Kullanım Durumu - 1: Deloitte, API tabanlı yaklaşım ve güvenilir ajan tabanlı yaklaşım (oracle) kombinasyonunu kullanarak Ethereum ve Hyperledger Fabric gibi uyumsuz blockchain platformlarını, Singapore Exchange (SGX) ve Monetary Authority of Singapore gibi iki blok zinciri olmayan platformla bağladı. Teslimat karşılığı ödeme (DvP) sürecinin dönüş süresini azaltarak, karşı taraf riskini azaltmayı ve hedeflenen ekosistemde gerekli likiditeyi azaltmayı amaçladılar.
Birlikte çalışabilirlik sorununa etkili bir çözüm bulmak için, teslimat ayağını izinli Hyperledger Fabric platformunda çalıştırdılar ve Ubin adında, bir SGD (Singapur Doları) ile desteklenen dijital bir para birimi kullanarak kripto etkin Ethereum platformunda çalıştı.
İzinli ve izinsiz blockchain platformlarının entegrasyon zorluklarını aşmak için Deloitte, menkul kıymetlerin başlığının değişmesi üzerine Ethereum ağındaki ödemeyi tetiklemek için Hyperledger Fabric'in akıllı sözleşmesini kullandı. SGX sunucusu, önce satıcıyla bir sır paylaşarak Hyperledger Fabric'teki menkul kıymetlerin sahipliğini kilitlemek ve doğrulamak için kullanır. Bu işlem sonrası, SGX sunucusu alıcılar için Ethereum'daki ödemelerini kilitlemek için farklı bir sır oluşturur. Olay tetiklemeli akıllı sözleşme, alıcı ve satıcıya eşzamanlı olarak iki oluşturulan sırrı değiştirerek menkul kıymetleri ve ödemeleri kilidini açmalarını ve alabilmelerini sağlar.
Bu yaklaşımın avantajıyla, sakımcılar gibi aracılara olan ihtiyaç ortadan kaldırılmış ve karşı taraf riski azaltılmıştır (Hewett vd., 2019).
Kullanım Durumu - 2: EVRYTHNG Ürün Bulutu, büyüyen sayıda önde gelen blockchain protokolleri ve çözümleri arasında güçlü ve ölçeklenebilir bir orkestrasyon katmanı oluşturdu. Bu, dijitalleştirilmiş ürünlerin akıllı yeteneklerini entegre edilmiş blockchain'lerin merkezi olmayan özellikleriyle genişleten bir yaklaşımdır. Ürünlerle ilgili verilerin (ör. tedarik zinciri geçmişi, tüketici taramaları, sıcaklık, şu anki sahip vb.) farklı blockchain'lere kopyalanmasına veya bunlardan toplanmasına olanak tanıdılar. Bu, tedarik zinciri geçmişi, canlı izleme verileri veya tüketici katılımı olabilir.
EVRYTHNG, tedarik zinciri bütünlük sorunlarını çözmek ve son müşterilerin akıllı telefonlarıyla ürünleri tarayarak tetiklenen yeni doğrudan tüketici uygulamalarını etkinleştirmek için Blockchain Entegrasyon Merkezi adlı bir API ağ geçidi sunar. Bunu yapmak için fiziksel bir öğeyi, web üzerinde var olan ve etkileşime giren dijital bir nesneye dönüştürdüler. Bu yaklaşım, taranabilir ve etkileşimli fiziksel nesneler yaratmayı ve yeni uygulamalara katılmak için yazılım zekası vererek mümkün kıldı (Hewett ve diğerleri, 2019).
Kullanım Durumu - 3: Sağlık hizmetlerinde birlikte çalışabilirlik, geleneksel olarak işletmeler arası veri değişimi etrafında odaklanmıştır; örneğin, farklı hastane sistemleri. Ancak, son zamanlarda hasta tarafından yönlendirilen birlikte çalışabilirliğe yönelik bir itme olmuştur; burada sağlık veri değişimi hasta aracılığıyla ve hasta tarafından yönlendirilir. Bununla birlikte, hasta merkezli birlikte çalışabilirlik, güvenlik ve gizlilik, teknoloji, teşvikler ve yönetişim gibi bu tür veri paylaşımının başarılı olması için ele alınması gereken yeni zorluklar ve gereklilikler getirir.
Klinik verileri gerçekten saklamak için kamuya açık veya özel bir blockchain kullanmak bir örnektir - örneğin, Yue ve diğerleri, hastaların özel bir blockchain'de saklanan kendi sağlık verilerini yönetmelerine olanak tanıyan bir "Sağlık Veri Ağ Geçidi" (HDG) anlattı. Benzer şekilde, Ivan, sağlık verilerinin şifrelenmiş olduğu, ancak kamuya açık bir şekilde saklandığı, blockchain tabanlı bir Kişisel Sağlık Kaydı oluşturan bir kamu blockchain uygulamasını anlattı (Gordon & Catalini, 2018). MedChain de başka bir örnektir; burada izinli bir ilaç paydaşları ağı (hasta dahil) hastalar, hastaneler ve eczaneler arasında ilaca özgü veri paylaşımını sağlamak için kullanılabilir (Gordon & Catalini, 2018). Gerçek klinik verileri saklamak için kullanılan bir modelin - izinli veya kamu - önemli ölçüde gizlilik ve ölçeklenebilirlik endişeleri olacağını düşünüyoruz, ancak zincir içi veri depolamanın gizlilik ve güvenlik sonuçlarını anlamaya devam etmek önemlidir.
Sağlık alanında, FHIRChain, FHIR standardına dayalı sağlık verilerini değiştirmek için akıllı sözleşme tabanlı bir sistemdir (Gordon & Catalini, 2018), burada klinik veriler zincir dışında saklanır ve blockchain kendisi, birincil veri kaynağına (örneğin bir EHR) işaret eden şifreli meta verileri saklar (Gordon & Catalini, 2018).
Kullanım Durumu - 4: Ethereum'dan Quorum'a Varlık Transferi - Hyperledger Cactus, iki farklı blockchain defter teknolojisi arasında değer transferi sunmaktadır. Örneğin, bir kullanıcının Ethereum defterinde saklanan varlıkları bulunabilir ve şimdi bunları Quorum defterindeki varlıklarla değiştirmek isteyebilir. Genel şartlar altında değiştirici çözüm olmadan, kullanıcının Ethereum varlıklarını satması ve ardından parayla Quorum varlıklarını satın alması gerekir. Ancak, bu her türlü varlık için mümkün değildir. Bu özel sorunu çözmek için, Hyperledger Cactus, Escrowed Varlık Transferi sosyal etkileşimini sunar. Bu etkileşim, kullanıcıya seçtikleri blockchain defterini seçme esnekliği sağlayacağı için önemlidir. Bu Hyperledger Cactus kullanım durumunda, kullanıcı Ethereum'dan varlıkları aktardığında oradan kaybeder, ancak varlık şimdi Quorum defterinde mevcut olacaktır. Ayrıca, bunun işlemesi için, defterlerin tahsis edilmesi ve değişim gerçekleşmeden önce değiştiricinin kimliklerinin kurulması gerekmektedir.
Aşağıda özetlenen belirli blockchain konularında şu standartlaşma kuruluşlarının standartlaşma çabalarından haberdarız (Karaarslan ve diğerleri, 2017):
IEEE Blockchain Initiative (IEEE, 2019) temel olarak tarım, tıp ve IoT üzerinde odaklanmaktadır.
ISO/TC 307 teknik komitesi (ISO, 2019) dağıtık defter teknolojileri üzerinde çalışmaktadır.
W3C topluluk grubu (W3C, 2019) web üzerindeki merkezi olmayan defterlerin protokol ve formatına hizmet edecek olan web Ledger Protokolü üzerinde çalışmaktadır.
Açık standartların nasıl geliştirilebileceğine odaklanan (Lima, 2018; Hewett ve diğerleri, 2019) gibi çalışmalar da bulunmaktadır.
Son rapor (Hewett ve diğerleri, 2019) işletme izinli tabanlı çözümlerin tedarik zincirlerinin birlikte çalışabilirliği hakkındadır. Birlikte çalışabilirlik konusundaki bu çabalar, standartlaşmaya zemin hazırlayabilir (Hewett ve diğerleri, 2019):
Blockchain Endüstri İttifakı (BIA): BIA, çapraz blockchain işlemleri ve bağlantı üzerinde çalışmaktadır.
Dijital Konteyner Taşımacılığı Derneği (DCSA): DCSA, konteyner taşımacılığı endüstrisindeki bilirkte çalışabilirlik üzerinde çalışmaktadır.
Avrupa Blockchain Ortaklığı (EBP): EBP, ülkeleri bağlayacak ve sınır ötesi dijital kamu hizmetlerinin sunumu için kullanılacak bir Avrupa Blockchain Hizmetleri Altyapısı (EBSI) üzerinde çalışmaktadır.
Enterprise Ethereum Alliance (EEA): EEA, işletmelerin dünya genelinde birlikte çalışabilirliği için açık blockchain özelliklerini geliştirmeyi amaçlamaktadır.
Bu yazı I-Delta yazı serisinin 2. bölümüdür. Tüm yazı serisi için; 1.bölüm, 2. bölüm , 3.bölüm, 4.bölüm, 5.bölüm, 6. bölüm, 7. bölüm, 8. bölüm.
Click here for the English version.